Milieubeheersysteem volgens internationale norm ISO 14001

Of het nu gaat om een groot bedrijf of een middelgrote onderneming, steeds meer bedrijven erkennen tegenwoordig hun verantwoordelijkheid om het milieu te beschermen. In de internationaal erkende ISO 14001-norm vinden deze bedrijven een systematisch kader om hun eigen milieuprestaties voortdurend te verbeteren. Door een milieumanagementsysteem te implementeren, kunnen organisaties bijdragen aan de pijler van duurzaamheid en voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij.

De bekende milieunorm vereist controleerbare processen om

• Milieuaspecten vast te leggen en te evalueren
• Negatieve milieueffecten te verminderen
• Grondstofefficiëntie voortdurend te verbeteren

Rekening houden met risico’s en kansen, voldoen aan wetten en andere bindende verplichtingen en een groter milieubewustzijn onder werknemers zijn aanvullende aspecten die leiden tot concurrentievoordelen en bijdragen aan het veiligstellen van de toekomst van bedrijven.

Focus op de holistische benadering: Dit is een van de doelstellingen van ISO 14001. Binnen het toepassingsgebied is het doel niet alleen om vernietiging van het milieu te voorkomen, maar ook om het milieu actief te beschermen, rekening houdend met het levenscyclusperspectief en de verwachtingen van relevante belanghebbenden.

Toepassingsgebied in ISO 14001 – Wat u moet weten

Focus op de holistische benadering: Dit is een van de doelen van ISO 14001. Binnen het toepassingsgebied is het doel niet alleen om vernietiging van het milieu te voorkomen, maar ook om het milieu actief te beschermen, rekening houdend met het levenscyclusperspectief en de verwachtingen van relevante belanghebbenden. In deze context is het toepassingsgebied van bijzonder belang. Het levenscyclusconcept dwingt bedrijven namelijk om verder te denken dan hun eigen grenzen: de verantwoordelijkheid voor hun producten en diensten houdt niet op bij het bedrijf zelf. Volgens de ISO 14001-norm houdt milieubeheer ook in dat processen in upstream- en downstreamactiviteiten worden onderzocht, zoals de inkoop, ontwikkeling, opslag en transport van grondstoffen, en zelfs het gebruik en de verwijdering van producten en bijproducten.

De meeste bedrijven hebben echter te maken met onzekerheid als het aankomt op het begrijpen van de reikwijdte van hun milieumanagementsysteem. Waar beginnen en eindigen de fysieke en organisatorische grenzen van het milieumanagementsysteem en wat is de zinvolle toepasbaarheid? Dit is met name een uitdaging als het gaat om complexe bedrijfseenheden, vooral omdat het senior management de vrijheid en flexibiliteit heeft om de organisatorische, functionele en ruimtelijke grenzen zelf te bepalen. Onduidelijke afbakening brengt de dekking van belangrijke milieuaspecten in gevaar.

De reikwijdte vastleggen – Wat vereist ISO 14001?

Hoofdstuk 4.3 van de milieunorm vereist een duidelijke definitie van ruimtelijke, functionele en organisatorische bedrijfsgrenzen. De afbakening moet dus feitelijk en representatief zijn en alle relevante activiteiten met belangrijke milieuaspecten en -effecten omvatten, zodat belanghebbenden niet worden misleid. De reikwijdte moet door de organisatie worden gedefinieerd, gedocumenteerd en beschikbaar worden gesteld aan belanghebbenden, bijvoorbeeld met behulp van een faciliteitenkaart.

Waar moet rekening mee worden gehouden?

• Activiteiten, producten of diensten met belangrijke milieuaspecten.
• Relevante interne en externe kwesties die een significante invloed hebben op de beoogde resultaten (contextuele beschouwing) – externe kwesties omvatten milieuomstandigheden die van invloed zijn op of beïnvloed worden door de organisatie.
• Wettelijke en andere verplichtingen die voortvloeien uit verwachtingen van belanghebbenden.
• Organisatorische eenheid (eenheden), functie(s) en fysieke grenzen.

Zodra het toepassingsgebied is gedefinieerd, moeten alle activiteiten, producten en/of diensten binnen de organisatie die binnen dit toepassingsgebied vallen, worden opgenomen in het milieumanagement om geloofwaardigheid te garanderen. Er mogen geen uitzonderingen worden gemaakt voor negatieve milieuaspecten (inclusief indirecte milieuaspecten) of om bindende verplichtingen te vermijden. Bij veranderingen, bijvoorbeeld door een uitbreiding van operationele activiteiten, moet het toepassingsgebied opnieuw worden beoordeeld.

Voordelen van milieubeheer

ISO 14001 is de bekendste en succesvolste internationale norm die eisen stelt aan een milieumanagementsysteem. Het doel is organisaties een kader te bieden om het milieu systematisch te beschermen en te reageren op veranderende milieuomstandigheden.

Een belangrijke succesfactor is de toewijding van het topmanagement aan milieuvriendelijk ondernemingsbestuur. Dit blijkt onder andere uit een duidelijk milieubeleid, milieudoelstellingen voor de lange termijn en geschikte milieutechnologie.

De milieunorm is van toepassing op alle organisaties, ongeacht hun omvang of bedrijfstak. De basis voor continue verbetering is, net als bij andere managementsysteemnormen, de PDCA-cyclus (Plan-Do-Check-Act).

Toepassingsgebied in ISO 14001 – Conclusie

• Zodra de reikwijdte van een bedrijf is gedefinieerd in overeenstemming met de milieunorm, vormt dit de basis voor het volgende, rekening houdend met de levenscyclusbenadering:
• Identificatie van milieuaspecten en hun effecten
• Bepaling van wettelijke en andere verplichtingen
• Invoering van criteria voor risicobeoordeling
• Een effectief milieumanagementsysteem biedt dus onder andere de volgende voordelen:
  • Voortdurende verbetering van de milieuprestaties
  • Beperking of vermindering van negatieve milieueffecten
  • Vermindering van milieurisico’s
  • Het bereiken van rechtszekerheid door systematische identificatie en evaluatie van wet- en regelgeving
• Kostenbesparingen door systematisch en toekomstgericht denken en handelen
• Verhoogde identificatie en motivatie onder werknemers
• Versterking van het vertrouwen bij het grote publiek, klanten, autoriteiten, banken en verzekeringsmaatschappijen
• Bevordering van imago en concurrentievermogen nationaal en internationaal
• Voldoen aan de eisen van de klant